یادداشت/عبدالرحیم خرم‌آبادی زنگ خطر آسیب‌های اجتماعی با استفاده نامناسب از فضای مجازی/ فرهنگ‌سازی؛ راه‌کار اصلی مقابله با آسیب‌های فضای مجازی

یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های فناوری‌های پیشرفته امروزی، شکل‌گیری شبکه‌های اجتماعی است. امروز حجم عظیمی از فعالیت‌های انسانی و تحقیقات و کارهای روزمره و ارتباطات را شبکه‌های اجتماعی به خود اختصاص داده است. امروزجرائم از طریق فضای مجازی، درصد بالایی را به خود اختصاص داده است. پیش‌ می‌آید که مجرم ازطریق تلگرام، گوشی‌های تلفن هک شده و هکرها از این طریق به تصاویر و محتویات گوشی دسترسی پیدا نموده، شخص را تهدید و در نهایت ازشخص مالک گوشی می‌تواند هرگونه مطالبه داشته باشد.

اگر چه ما دیدگاه مثبت نسبت به فضای مجازی داریم، اما کسانی هستند که ازعدم آگاهی دیگران سوء استفاده کرده و در پیشبرد رفتارهای مضر خود از این فضا استفاده می‌کنند و در خلاف جهت اخلاقی و انسانی، کارهای خود را پیش می‌برند و گاهاً مشاهده گردیده که از جنس مخالف خود، خواسته‌های نامشروع داشته و از طریق هک کردن اطلاعات شخص، اطلاعات مورد نظر خود را استخراج کنند.

جرائمی مانند جعل، کلاه‌برداری، سرقت و اخاذی، ترویج و اشاعه بی‌حیایی و ضداخلاقی و… می‌تواند در فضای مجازی رخ دهد. البته فضای مجازی، شروع ارتکاب اعمال مجرمانه زیادی رابه عمل می‌آورد که برای جلوگیری و مقابله با آن باید چاره اندیشیده شود چرا که آنگاه، خطراتش بیشتر از محاسنش خواهد بود و می‌تواند یک جامعه را به نابودی بکشاند. پس باید پایه‌های امنیتی در این حوزه و فضارا محکم نماییم.

باید زیرساخت‌های مرتبط با تهاجم و حتی جنگ‌های سایبری که در آینده جای خود را به تهاجم نظامی و یا اقتصادی و حتی فرهنگی می‌دهد را با دقت مورد بررسی قرار داد و نواقص و کمبودها را مرتفع نمود.

افزایش روزافزون شمار کاربران در شبکه‌های اجتماعی تأثیرات این شبکه و نقش دوگانه آنها درمسائل اجتماعی ازجمله خانوادگی، اقتصادی وحتی سیاسی مؤثر است. سوالی که مطرح می‌شود این است که با توجه به تحولات و دگرگونی بوجود آمده که شبکه‌های اجتماعی سایه خود را بر خانواده‌ها افکنده است، سایه‌ای که فرزندان و یا افراد خانواده‌ها در آن غرق شده‌اند، چه باید کرد؟ چگونه باید با این فضاها مقابله و خدمات فرهنگی ارائه داد؟ البته در خانواده یک فضایی محرمانه ایجاد شده است که او به راحتی به آن فضا دسترسی دارد، غافل از اینکه اثرات مخرب آن، گریبان‌گیر خود خانواده می‌شود.

البته گسترش شبکه‌های اجتماعی، فضای مناسبی را فراهم آورده است که افراد بتوانند عقاید خود را بیان کنند و ممکن است این عقاید القاء شود و گاهی هم ممکن است باعث تفرقه شود. شبکه‌های اجتماعی باعث شده است که شکاف عمیق بین جامعه و افراد و خانواده ایجاد شود که اگرمنفعتی نداشته باشد، ضررش بیشترهم خواهد بود. استفاده از رسانه‌ها مجازی که امرزه بر جامعه و خانواده حاکم شده است، در صورت غفلت موجب استحاله هویتی شخص یا افراد در جامعه می‌شود.

فضای مجازی می‌تواند باعث ‌شود که فرهنگ اصیل دستخوش تحولات گردد و بسیاری از مناسبات اجتماعی و فرهنگی که بین مردم و جامعه ارزش زیادی دارند، کم‌رنگ یا حتی از بین برود که گاهاً آثار برخی از اینگونه موارد را در جامعه مشاهده می‌نمائیم. البته با حضور جوانان انقلابی، با تفکرات ضد اخلاقی ارئه شده در فضای مجازی مقابله می‌شود.

از مشکلات موجود در جرائم سایبری این است که مرتکبان جرائم مذکور با سرعت و دقت فراوان اقدام کرده و البته بیشتر مرتکبان اینگونه جرائم، به صورت ناشناخته هستند و شناسائی آنها با مشکلاتی مواجهه می‌باشد. باتوجه به اینکه جرائم سایبری ازطریق فضایی مجازی صورت می‌گیرد، لذا بیشترجرائم باتوجه به تحقیقات، صورت برداشت از حسابهای بانکی بوده و آنها تمام فکرخود را بر برداشت ازمنابع مالی مستمر و متمرکز کرده‌اند که البته جرائم دیگری را هم در اولویت کاری خود دارند که درصد کمی را شامل می‌شود.

فضای مجازی علاوه بر آثار و پیامدهای نامطلوب، آثار مطلوبی هم دارد که متأسفانه این آثارمطلوب، کم‌رنگ شده است. مشکل اینجاست که فضای مجازی آسان و به راحتی وسریع در دسترس است و اهمیت استفاده از آن برای کاربران مورد توجه قرارداده با استفاده از فناوری‌های اطلاعاتی از جمله تلگرام و و سایر شبکه‌های مجازی سرویس‌های کنترل کننده به اطلاعات ذی قیمتی که دراختیاردارند می‌توانند فردی را تحت سلطه خود قراردهند. راه‌کار مبارزه با این امر این است که آموزش افراد و خانواده‌ها در سرلوحه برنامه‌ها باشد و فرهنگ‌سازی درست استفاده کردن از فضای مجازی برای مردم اطلاع‌رسانی گردد.

اگربخواهیم مردم و جامعه از خطرات فضای مجازی دور بمانند و مشکلات به وجود آمده از این طریق بین خانواده‌ها رفع گردد، باید برنامه‌ریزی دقیق و خاصی صورت گیرد. نباید گذاشت حریم خصوصی افراد توسط شبکه‌های اجتماعی غیر مجاز از بین برود.

مزایای فضای مجازی را نباید نادیده گرفت چرا که باعث فعالیت و مشارکت مردم در بعضی از مسائل می‌شود و گروه‌های اجتماعی که از آنها خبری نبود، تقریباً هویت خود را بدست می‌آورند و خود را به دیگران نشان داده و از نظر هزینه هم باید گفت ممکن است هم باصرفه باشد و ازطرفی هم ارتباطات ازطریق مجازی افزایش یافته است. از آنجا که انسان دارای توانایی فراوان است، این فناوری هم برتوانایی‌های او افزوده و می‌تواند اندازه اطلاعات و آنچه در اختیاردارد، سوء استفاده کرده و شخص دیگری راتحت کنترل خود قرار دهد.

شبکه‌های اجتماعی باعث شده است که بعضی خانوادها به هم خیانت کنند و استحکام خانواده از هم پاشیده شود و فرهنگ بی‌حیایی و بی‌عفتی را ترویج کنند. اختلافات خانوادگی موجود ناشی از کنار رفتن عواطف و روابط اجتماعی است که این امر این روزها در اثر به وجود آمدن این شبکه‌های اجتماعی است. البته افرادی هم هستند که از طریق این شبکه‌ها مرزها را پشت سرگذاشته‌اند و هویت‌ها و وفاداری در جامعه و بخصوص خانواده‌ها را کم‌رنگ کرده‌اند. این شبکه‌های اجتماعی می‌توانند که هر لحظه و با یک کلیک کردن بروی جستجوگر، تمام یا بعضی ازاطلاعات آنها را مشاهده نماید و آنها را به نمایش بگذارد و گاهاً هم ممکن است نیازهای کاربران را به آنها القاء کنند و یا برای آنها تعریف نماید. سوالی که به ذهن می‌رسد این است که چگونه باید با فضایی که آشنایی کافی از سوی برخی افراد و خانواده‌ها از آن وجود ندارد، مقابله کرده و کانون گرم خانواده‌ها را نگه داشت؟ امروز متأسفانه حتی کودکان از این فضا استفاده می‌کنند که این امر باعث می‌شود کنترل بر اعضاء خانواده کاهش یابد و ارتباط با دوستان ناباب و نااهل افزایش یابد و ممکن است که فیلم و برنامه‌های ناسازگار با شئونات اسلامی در دسترس کودکان و نوجوانان به آسانی قرار گیرد که این امر دغدغه‌ها و نگرانی‌هایی را برای خانوده به دنبال دارد.

سخن آخر…

امروز باید شبکه‌های اجتماعی را بزرگترین و گسترده‌ترین شبکه مجازی جهان دانست چون که تعداد این شبکه‌ها طی چند سال گذشته آنقدر افزایش یافته است که تعداد کاربران به صورت دقیق معلوم نیست به همین خاطراست که شبکه‌های اجتماعی اعم از صوتی و تصویری اجتماعی روز به روز در حال وسعت بخشیدن به کارهای خود و یا یارگیری کاربران خود هستند در کشور ما از کاربران شبکه‌های اجتماعی ازجمله تلگرام، استفاده از آنها رو به افزایش است. امروز متأسفانه استفاده ناسالم ازفضای مجازی، آسیب‌های اجتماعی فراونی را به وجود آورده است لذا این امر را می‌طلب که برای حفظ حریم خانوادها و حفظ جامعه باید تدابیری برنامه‌ریزی شده و کارشناسی شده اندیشده شود تا شاهد افزایش آسیب‌های اجتماعی از طریق این فضا نباشیم.

عبدالرحیم خرم آبادی – کارشناس حقوق خصوصی